زندگى نامه حضرت معصومه عليها السّلام از آغاز تا شهادت‏

زندگى نامه حضرت معصومه عليها السّلام

پدر بزرگوار حضرت معصومه عليها السّلام

پدر حضرت فاطمه معصومه عليها السّلام امام هفتم شيعيان حضرت موسى بن جعفر عليه السّلام است كه او را ابوالحسن اول نيز مى‏ گويند، و از القاب مشهور آن حضرت كاظم، باب الحوائج و صالح مى‏باشد.

آن بزرگوار روز يك شنبه هفتم ماه صفر سال 128 هجرى در روستاى ابواء كه بين مكه و مدينه واقع شده، ديده به جهان گشود.

آن حضرت بيش از ساير امامان عليهم السّلام فرزند داشت كه بعضى سى، و برخى شصت فرزند براى او نام برده ‏اند.

عالم بزرگ شيخ مفيد رحمه الله (وفات يافته سال 413 هجرى قمرى) مى‏ نويسد: آن بزرگوار سى و هفت فرزند از همسران متعدد داشت كه نام‏ هاى آنها به اين ترتيب بود:

1-پسران:

1- حضرت على بن موسى الرضا 2- ابراهيم 3- عباس 4- قاسم 5- اسماعيل 6- جعفر 7- هارون 8- حسن 9- احمد 10- محمد 11- حمزه 12- عبدالله 13- اسحق 14- عبيدالله 15- زيد 16- حسن 17- فضل 18- حسين 19- سليمان.

2-دختران:

1- فاطمه كبرى 2- فاطمه صغرى‏ 3- رقيه 4- حكيمه 5- ام ابيها 6- رقيه صغرى 7- ام جعفر 8- لبابه 9- زينب 10-خديجه 11- عليه 12- آمنه 13- حسنه 14- بريهه 15- عايشه 16- ام سلمه 17- ميمونه 18- ام كلثوم‏

آن بزرگوار در سال 148 هجرى قمرى زمان خلافت منصور به امامت رسيد و در زمان خلافت مهدى عباسى و هادى عباسى نيز امام بود، وقتى كه هارون الرشيد به خلافت رسيد پس از پانزده سال، در زندان شهيد مشهور بين تاريخ نويسان آن است كه آن بزرگوار در روز 25 رجب سال 183 هجرى از دنيا رفت‏.

هارون الرشيد آن بزرگوار را در سال 179 هجرى قمرى در مدينه دستگير كرده و به طرف عراق آورد و از آن وقت تا آخر عمر در زندان به سر مى‏برد.

مادر حضرت معصومه عليها السّلام

آن طور كه شواهد و قرائن و بعضى از روايات استفاده مى‏شود، مادر حضرت معصومه عليها السّلام همان مادر اما رضا عليه السّلام است براى مادر حضرت عليه السّلام نام‏هاى متعددى ذكر كرده‏اند، مانند: خيزران، ام البنين، نجمه... روايت شده پس از آنكه حضرت رضا عليه السّلام از او متولد شد، به او طاهره گفتند.

روز ولايت حضرت فاطمه معصومه عليها السّلام

مطابق پاره ‏اى از مدارك، حضرت معصومه عليها السّلام در روز اول ماه ذيقعده سال 173 هجرى قمرى، در مدينه چشم به جهان گشود.

محدث گرانقدر مرحوم آيت ‏الله شيخ على نمازى (وفات يافته در دوم ذيحجه سال 1405 هجرى قمرى كه مرقدش در يكى از حجره‏ هاى صحن رضوى در كنار بارگاه ملكوتى امام رضا عليه السّلام قرار دارد) در كتاب پربار مستدرك سفينه البحار (كه ده جلد است) در جلد هشتم چنين مى‏نويسد:

فاطمه المعصومه المولوده فى غره ذى القعد سنه 173

فاطمه معصومه عليها السّلام در آغاز ماه ذيعقده، ديده به جهان گشود.

مرحوم فيض در كتاب انجم فروزان و گنجينه آثار قم از كتاب لواقح الانوار فى طبقات الاخيار (تأليف عبدالوهاب شعرانى شافعى وفات يافته در سال 937 هجرى قمرى) و كتاب نزهه الابرار فى نسب اولاد الائمه الاطهار (تأليف سيد موسى برزنجى شافعى مدنى) چنين نقل مى ‏كند:

و لا فاطمه بنت موسى بن جعفر، فى مدينه المنوره غره ذى العقد الحرام، سنه ثلاث و ثمانين و مأه بعد الهجز النبويه، و توفيت فى العاشر من ربيع الثانى فى سنه احدى و مأتين فى بلده قم؛

حضرت فاطمه (معصوم) دختر امام كاظم عليه السّلام در مدينه منوره، در آغاز ماه ذيقعده سال 184 هجرى قمرى ديده به جهان گشود، و در دهم ما ربيع الثانى سال 201 در قم وفات يافت.

مدرك ديگرى نيز در مورد روز ولادت آن حضرت (در آغاز ذيقعده) در دسترس است مانند:

1- عوالم العلوم، تأليف علامه بحرانى، ج 21، ص 328.

2- حياه الست، تأليف شيخ مهدى منصورى، ص 10.

3- فاطمه بنت الامام موسى الكاظم، تأليف دكتر محمد هادى امينى (فرزند علامه امينى صاحب الغدير) ص 21 و 5.

4- زندگانى حضرت موسى بن جعفر، تأليف عماد زاده، ج 2، ص 375.

بررسى و شرح كوتاه:

در بعضى از مدارك فوق، سال 183 ذكر شده، كه صحيح كه در مستدرك سفينه آمده 173 است، زيرا با توجه به اين كه امام كاظم (عليه السلام) در 25 رجب سال 183 هجرى قمرى در زندان هارون رد بغداد به شهادت رسيد، و كمترين مدت زندانش، چهار سال بود، در اين مدت از خانواده‏اش كه در مدينه ساكن بودند دور بود، بنابراين ممكن نيست ولادت حضرت معصومه (عليها السلام) در سال 183 رخ داده باشد، و ظاهرا در اين شماره اشتباه شده و به جاى 173، 183 نوشته شده است.

از اين رو محقق كاوشگر، مرحوم عمازداه اصفهانى، بدون ابهام مى‏نويسد: حضرت معصومه عليها السّلام در مدينه در ماه ذيقعده سال 173 متولد شد، و در ربيع الثانى 201 (در قم) ديده از جهان فرو بست.

بنابراين بايد پرونده اين مطلب را در همين جا بست، و از باب تسامح در ادله سنن، تاريخ ولادت حضرت معصومه عليها السّلام را همان آغاز ذيقعده سال 173 هجرى قمرى اعلام كرد، چنان كه اخيرا آستانه مقدسه قم همين اعلام را نموده است، به اميد آنكه با توجه به ولادت با سعادت حضرت رضا عليه السّلام كه در روز 11 ذيقعده سال 148 در مدينه رخ داد، اين ده روز بين روز ولادت حضرت معصومه عليها السّلام و روز ولادت امام رضا عليه السّلام را به عنوان دهه نور ياد نموده و از آن دو برزگوار ياد كرد، و خاطره سازنده و پربار زندگى درخشان آنها را تجديد نمود.

شادى و سرور ولادت

آغاز ماه ذيقعده براى حضرت رضا عليه السّلام دودمان نبوت، پيام آور شادى مخصوص و پايانه يك انتظار عميق و استثنايى است، زيرا حضرت نجمه عليها السّلام فرزندى جز حضرت نداشت، و مدت‏ها پس از حضرت رضا عليه السّلام صاحب فرزندى نشد (زيرا حضرت رضا عليه السّلام در سال 148 هجرى قمرى متولد شد، ولى حضرت معصومه عليها السّلام در سال 173، يعنى با 25 سال فاصله) با توجه به اينكه امام صادق عليه السّلام به ولايت چنين بانويى، بشارت داده بود، بنابراين پس از آنكه حضرت معصومه عليها السّلام ديده به جهان گشود، آن روز براى حضرت نجمه عليه السّلام و حضرت رضا عليه السّلام روز شادى و سرور و صفت ‏ناپذير و روز نهم از ايام الله بود، چرا كه دخترى از آسمان ولايت و امامت، طلوع كرده بود، كه قلب‏ ها را جلا و صفا مى‏ داد و چشم ‏ها را روشن مى‏ كرد و كانون مقدس اهل بيت عليها السّلام را گرم مى‏ نمود.

به راستى توصيف عظمت هلهله و غريو شادى از دودمان رسالت را به خاطر اينكه امام رضا (عليه السلام) دارى خواهرى شده كه سال‏ها قبل در خبرهاى غيبى به وجود او مژده داده شده بود نمى‏توان ترسيم كرد، چرا كه فروغى از كوثر، و گلى تابناك از گلشن آل محمد به جهان گشوده بود، و جهان ملكوت و معنى را صفاى ديگرى بخشيده بود.

تاريخ وفات حضرت معصومه عليها السّلام

مدارك متعددى وجود دارد كه حضرت معصومه عليها السّلام در سال 201 هجرى قمرى در قم، وفات نموده است،

1- طبق پاره‏اى از مدارك، دهم ربيع الثانى بوده است.

2- مطابق بعضى از مدارك، دوازدهم ربيع الثانى بوده است.

3- و بر اساس مدرك ديگر، هشتم شعبان بوده است.

هيچ يك از اين سه قول، آن گونه كه بايد، مورد اطمينان نيست.

ولى همان گونه كه بعضى از بزرگان گفته‏ اند: انصاف اين است كه براى جمع بين دو قول اول و دوم، براى بزرگداشت مقام آن بزرگ بانوى دو عالم جهان، سه روز (10 و 11 و 12 ماه ربيع الثانى) را به عنوان سوگوارى معصوميه، مراسم سوگوراى برقرار كرد، چنان كه در سال‏ هاى اخير مسؤولين و دست اندركاران آستانه مقدّسه حضرت معصومه عليها السّلام همين كار را شروع نموده، و اين سنت خوب به جريان افتاده است، و اين سه روز به عنوان ايام معصوميه، جا افتاده است، به اميد آنكه در اين ايام در آستانه مقدسه قم، و در ساير مساجد و محافل، از آن بانوى با عظمت، تجليل شايان گردد، و خاطره زندگى درخشان آن شفيعه روز جزا، تجديد شود.

از آنچه در بالا خاطر نشان شد نتيجه مى‏گيريم كه سن حضرت معصومه عليها السّلام هنگام وفات، در حدود 28 سال بوده است (از سال 173 تا 201 هجرى قمرى) پس اينكه در زبان عوام، آن حضرت به عنوان 18 يا 23 ساله، معروف شده، مدرك و سند محكمى ندارد.

منبع: سایت فرهنگی مذهبی فلاح